Ukraińska noc oraz historia relacji polsko-ukraińskich wg Marci Shore

Igrzyska Wolności w tym roku trzymały poziom do samego końca! Na jednym z ostatnich paneli, które prowadziła Magdalena Baran, mogliśmy gościć Marci Shore –  historyczkę Europy Środkowej oraz autorkę książek takich jak: „Kawior i Popiół” czy „Ukraińska noc”. Panel dotyczył przede wszystkim tej drugiej pozycji literackiej oraz samych relacji między nami, a naszymi ukraińskimi sąsiadami.

Autorka powiedziała, że tak naprawdę nigdy nie miała zamiaru napisać „Ukraińskiej Nocy”. Po pierwsze, nie umiała dobrze mówić po ukraińsku, po drugie nie była fizycznie w kraju podczas Majdanu i po trzecie, jako historyk miała do siebie zaufanie tylko patrząc wstecz. Przyznała także, że prezydent Janukowycz nigdy jej nie interesował. Wydawało się, że charakteryzował się tylko tym, iż był gangsterem i się z tym nie ukrywał. Polityk nie był może lubiany przez społeczeństwo, ale raczej akceptowano i tolerowano go. Nie dalej niż pięć lat temu w listopadzie Janukowycz miał popisać pewną umowę z Unią Europejską, która dawała nadzieję no to, że Ukraina kiedyś wejdzie w skład tej organizacji. Niestety, w ostanim momencie mężczyzna wycofał się, co spowodowało pogrom, którego nikt się jeszcze nie spodziewał. Tragiczne w skutkach wydarzenia były bezpośrednio spowodowane postem pewnego dziennikarza, który w mediach społecznościach zachęcał do buntu na Majdanie. Młody mężczyzna wspomniany post zakończył słowami: „Lajki się nie liczą”, a one stały się hasłem rewolucyjnym młodego pokolenia. Ludzi zebrani w wyznaczonym miejscu nie myśleli o wielkiej polityce, chcieli tylko wolności i sprawiedliwości społecznej. Nikt z nich nie myślał o wielkiej rewolucji i buncie zbrojnym z policją. Ówczesny prezydent zdecydował się jednak wysłać przeciwko zebranym dużą grupę policji oraz wojsko – mnóstwo studentów zostaje wówczas ciężko rannych, lub nawet zabitych. Co ciekawe, do studentów i uczniów z czasem dołączali rodzice – „My nie pozwolimy, aby oni pobili naszych dzieci”. W końcu, po pierwszym grudnia wydarzenia na Majdanie stały się symbolem Europy podmiotowej, a nie przedmiotowej. Majdan był także powrotem do metafizyki, do tego, co znaczy być człowiekiem i co znaczy wziąć na siebie odpowiedzialność.

Historyczka odwołała się do Kanta, który mawiał, iż najważniejszym jest traktowanie człowieka jako celu samego w sobie, a nie jako środku do celu. Genezą buntu Ukraińców okazała się niechęć do bycia rządzonym przez gangsterów i bandytów, którzy, według społeczeństwa, stanowili większość polityków. Ludzie, paradoksalnie, czuli się na Majdanie bezpiecznie i nie chcieli wracać do domów. W miejscu walk zatarte były granice między sferą prywatną, a sferą publiczną. Tutaj Marci Shore postawiła bardzo ważne pytanie: „Czy koniec prywatności jest końcem podmiotowości?”. Właśnie to zagadnienie skłoniło między innymi pisarkę do stworzenia omawianej książki. Oprócz tego, historyczka chciała zrozumieć genezę oligarchii oraz pokazać doświadczenie Ukraińców innym. Chciała po prostu stworzyć uniwersalne studium rewolucji.

Kiedy Majdan świadomie stał się rewolucją? Marci Shore podkreśliła, że nic nie wskazywało na to, że walki na Ukrainie staną się zbrojne i osiągną poziom rewolucji. Cały świat zrozumiał wagę tych wydarzeń, gdy zrozumiano, że młodzi luzie walczący o wolność byli gotowi za nią zginąć, a co więcej, same protesty stały się symbolem wyzwolenia i sprawiedliwości, którą niekiedy trzeba egzekwować na przekór prawu.

Nie obyło się bez wspomnienia o Polsce, która okazała się być bardzo pomocna dla prelegentki podczas pracy nad książką. Polacy zżyli się bowiem z Ukraińcami, podczas gdy zachodnie media podawały suche fakty, pozbawione nacechowania emocjonalnego. Majdan stał się pretekstem, aby cały świat, w tym Polska, zastanowili się, co to znaczy być podmiotem oraz zastanowili się, czy rzeczywiście uważamy swój kraj za wartość. Te zagadnienia warto poddać refleksji nawet teraz, w czasach pozornego pokoju….

Nina Baranowska